Geschreven door: Twan van Duijnhoven
Wat een weddenschap van twee vrienden allemaal teweeg kan brengen. Wie had gedacht dat op die ene dag in het voorjaar van 1965 in de Cafetaria van Kees van Disseldorp in de Sint Bavostraat te Rijsbergen, een evenement zou ontstaan welke inmiddels al meer dan 50 jaar stand houdt. André Pemen en Johan Verheijen zijn de grondleggers van de Kennedymars in Rijsbergen.
Dit verhaal is mede tot stand gekomen door gesprekken die gehouden zijn met André Pemen, Johan Verheijen en Ans de Brouwer, waarvoor onze grote dank. Niets uit dit verhaal mag zonder toestemming van Heemkundekring De Drie Heerlijkheden gekopieerd, vermenigvuldigd en/of gepubliceerd worden.
Op een zondagavond zaten André en Johan in de Cafetaria van Kees van Disseldorp, het huidige Café The Jolly Jester. André had enkele dagen daarvoor een Kennedymars uitgelopen in Breda en zat hierover op te scheppen tegen zijn maat Johan Verheijen. “Da stelt toch niks veur” was de reactie van Johan. “Da doe ik op mijn klompe” vervolgde hij. Jongelui van 22 en 24 jaar, daar moest een bak bier op ingezet worden en André en Johan gingen de weddenschap aan met elkaar. In het “Marktblad” werd een artikel geplaatst en als er nog meerdere jongelui wilden meelopen, dan kon dat. Op de dag van de Kennedymars hadden maar liefst 32 jongelui zich verzameld bij de Cafetaria van Kees van Disseldorp.
Foto: Cafetaria van Kees van Disseldorp in de Sint Bavostraat te Rijsbergen
De Kennedymars, een initiatief dat ontstaan is na een uitspraak van de Amerikaanse president John F. Kennedy in januari 1963. Hij vroeg zich af of officieren van het US Marine Corps voldoende uithoudingsvermogen hadden om 50 mijl in 20 uur te lopen. Niet John F. maar zijn broer Robert F. Kennedy ging deze uitdaging aan en liep op 9 februari 1963 deze tocht in 17 uur en 50 minuten. Vrij snel daarna werd dit een rage in Amerika en nadat hiervan berichten en beelden in Nederland kwamen ontstonden er op diverse plaatsen initiatieven om de mars te organiseren. De drie oudste nog steeds bestaande Kennedymarsen worden georganiseerd in Sittard (1963), Someren (1963) en Rijsbergen (1965).
Terug naar Rijsbergen. Een groep van 32 jongelui stonden op die voorjaarsavond bij de Cafetaria. Enige paniek ontstond er want André en Johan hadden niets geregeld. Een parcours hadden ze wel uitgezet maar daarvan was geen routebeschrijving, dat zouden ze zo wel doen. Verzorging onderweg, niet aan gedacht. Bagage, tja ook daar was geen vervoer voor. Johan nam zijn verantwoording en heeft de tocht toen niet gelopen. Hij heeft zijn klompen uitgedaan, schoenen aangetrokken en hij zorgde die dag voor het vervoer en de verzorging onderweg. ’s-Avonds om 21.00 uur vertrok men. Achtereenvolgens liep men vanuit Rijsbergen via Overaa naar Breda, Teteringen, Oosterhout, Oosteind, Kaatsheuvel, Loon op Zand, Tilburg, Riel, Alphen, Baarle-Nassau, Chaam, Strijbeek en weer terug naar Rijsbergen. Een tocht die achteraf maar liefst 90 kilometer lang bleek te zijn.
Het is niet bekend hoeveel van de 32 deelnemers de 1e Kennedymars voltooid hebben. Ans de Brouwer was het eerste meisje die de mars voltooide. Via haar inmiddels overleden broer Piet de Brouwer hoorde zij van dit initiatief en wilde daar absoluut aan meedoen. Haar vader had zijn bedenkingen omdat Ans op zaterdag een proefwerk geschiedenis had. In die tijd was er nog school op zaterdag. Ze mocht echter wel gaan als ze dat proefwerk maar later inhaalde. Er moest wel gespijbeld worden. Op Galder stond haar vader langs het parcours. De voeten van Ans zaten onder de redelijk bebloede blaren, wat op zich niet verwonderlijk was gezien het schoeisel (middelste foto) dat zij aanhad. Vader wilde dat ze stopte, maar daar was geen sprake van. Volledig op karakter heeft ze de tocht verder gelopen en voltooid. Zij meent zich te herinneren dat ze net binnen de 20 uur gefinisht was. Een knappe prestatie voor een ongetrainde wandelaarster. Van de zusters van de Franciscanen van Withhof kreeg ze op maandag geen straf omdat ze gespijbeld had. Sterker nog, ze waren onder de indruk van de prestatie van Ans. Hieronder staan drie foto’s die beschikbaar gesteld zijn door Ans de Brouwer.
Foto 1: Onthaal van enkele uitlopers van de 1e Kennedymars te Rijsbergen. De foto is genomen in de Sint Bavostraat ter hoogte van de cafetaria van Kees van Disseldorp. Van links naar rechts: Gerard van den Broek, Walter Warmsteker, Ans de Brouwer, Peter Vergouwen en onbekend.
Foto 2: Ans de Brouwer (16 jaar, eerste vrouwelijke deelneemster) op de schouders van initiatiefnemers Johan Verheijen (links) en André Pemen (rechts).
Foto 3: Na afloop in de Cafetaria van Kees van Disseldorp
De tocht had een grote impact op de jongelui in Rijsbergen en de omgeving. Al vrij snel werd erop aangedrongen om nog zo’n tocht te gaan houden. Want vele anderen wilden ook een dergelijke prestatie leveren. Er werd in die tijd niet veel georganiseerd en dit was een mooie gelegenheid voor jongeren om met elkaar wat te doen. Er werd een comité opgericht om in datzelfde jaar twee maanden later nog een 2e Kennedymars te organiseren. In dat comité zaten: André Pemen, Johan Verheijen, Frans Luijten, Henny Hoppenbrouwers en Frans Goos. In het Marktblad werden diverse oproepen geplaatst.
In de hiervoor staande artikelen in het Markt-Blad werden vooral jongeren warm gemaakt om deel te nemen aan de 2e Kennedymars in Rijsbergen. Minimum leeftijd voor deelname was 15 jaar en het inschrijfgeld bedroeg fl 2,50 per persoon. In eerste instantie was de planning om deze tocht op 23 en 24 juli 1965 te lopen. Later is dit verplaatst naar 30 en 31 juli 1965.
Er schreven maar liefst 119 mensen zich in voor de 2e Kennedymars. De route van deze tweede tocht is niet gevonden, maar gezien de route van de 1e en de 3e tocht is de verwachting dat deze ongeveer hetzelfde is geweest. Dit met uitzondering van Baarle-Nassau. Het bleek namelijk dat deze lus niet nodig was om de 80 kilometer te voltooien. Er werd weer gestart bij de cafetaria van Kees van Disseldorp. Bij de start waren tien inschrijvers niet komen opdagen. 109 wandelaars gingen van start en hiervan hebben er 42 de tocht voltooid. Maar liefst 67 uitvallers. Diegene die de tocht voltooiden kwamen uit: Rijsbergen 20, Zundert 11, Achtmaal 3, Etten en Leur 4, Breda 3 en Galder 1. Na afloop werd op 1 augustus 1965 een dansavond georganiseerd bij café “De Zwaan”. Deze dansavond zou later bekend worden als “Het Blarenbal”. Tijdens dit bal werden ook de medailles uitgereikt. Zo rond 1970-1971 is men gestopt met het blarenbal, mede doordat steeds meer deelnemers van buiten de gemeentes Zundert en Rijsbergen kwamen en deze deelnemers wilden na afloop van de Kennedymars hun medailles in ontvangst nemen.
Foto: blarenbal in 1970
Voor de financiering van de tocht werden bedrijven aangeschreven voor een financiële bijdrage of om prijzen beschikbaar te stellen. Opmerkelijk was wat voor soorten bedrijven er in die tijd (1965-1966) aangeschreven werden; N.V. Willem II Sigarenfabriek, N.V. Nutricia, Van Doorne’s Automobielfabriek, Coöperatieve Condensfabriek Friesland, Douwe Egberts, Heineken’s Brouwerijen Nederland N.V., Amstel Brouwerijen N.V., N.V. Sigarettenfabriek Ed. Laurens “Le Kedive”, Theodorus Niemeyer N.V. en N.V. Cigaretes Import Company. Meestal kregen ze nul op rekest omdat, zoals blijkt uit de terugontvangen reacties, deze bedrijven overstelpt werden met dergelijke aanvragen. Voor de uitlopers waren wel medailles beschikbaar. Hieronder drie van de vijf medailles die Ans de Brouwer heeft ontvangen in de periode van 1965 tot en met 1968.
Na de 2e Kennedymars werd er contact gelegd met Robert F. Kennedy. Op 1 december 1965 ontving André Pemen een reactie van Robert F. Kennedy waarin hij zijn sympathie betuigd voor het initiatief van Rijsbergen. Dit was voor het comité een geweldige stimulans om verder te gaan met hetgeen zij hadden opgestart. Hieronder staat de publicatie van deze brief in het Marktblad.
De jaren daarna bloeide de Kennedymars op tot boven de 200 deelnemers. De route werd aangepast evenals de vertrek- en aankomstplaats. In de loop der jaren is er gestart vanuit de Cafetaria van Kees van Disseldorp, het Parochiehuis, de Harmoniezaal, Café “Het Hoekske”, de Koutershof, het Kennedyplein, het Sportpark De Laguiten (kantine VVR) en op dit moment weer vanuit de Koutershof.
Foto: Vertrek Kennedymars in 1970 vanuit de Lagestraat ter hoogte van café “Het Hoekske”
Ook de route heeft vele wijzigingen doorlopen. In het begin was het een grote route die zoals hiervoor vermeld via Breda en Oosterhout zelfs naar Kaatsheuvel ging om via Tilburg, Riel en Chaam weer in Rijsbergen te komen. Later werd er meer rondom het dorp gewandeld. Medio jaren tachtig is men overgestapt op acht dezelfde ronden van 10 kilometers. Dit was bijna de ondergang van de Kennedymars. Begin jaren negentig is de tocht zelfs een keer niet gelopen. Door wijziging van het parcours en door de toevoeging van andere loopafstanden, leefde het evenement weer op. De tocht bestaat nu uit twee lussen van 20 kilometer en een grote vijf-dorpenloop van 40 kilometer.
Kaart: Route van de 3e Kennedymars in Rijsbergen, gewandeld op 15 en 16 juli 1966, gemaakt aan de hand van de routebeschrijving, getekend op een kaart van 1966.
Waren het in de begin jaren vooral jongeren die, al dan niet met een weddenschap, de Kennedymars wandelden, tegenwoordig zijn het vooral mensen van 40 jaar en ouder. Een verjonging van het deelnemersveld zou de tocht nog succesvoller maken. Vele Rijsbergenaren hebben in de loop van de jaren met een van de 58 tochten deelgenomen. Één deelnemer mag niet onvermeld blijven, Piet Borst. Bij de allereerste Kennedymars was hij al aanwezig. Helaas heeft hij de voor hem belangrijkste tocht moeten overslaan vanwege een blessure. Dit was de 50e Rijsbergse Kennedymars in 2014. Piet was toen geblesseerd aan zijn achillespees. Maar tijdens de 51e Kennedymars in 2015 heeft Piet zijn 50e Kennedymars in Rijsbergen voltooid. Op 84 jarige leeftijd voltooide hij om 11.40 uur (totale wandeltijd van 13.40 uur) zijn 50e Kennedymars in Rijsbergen.
Foto 1: Piet Borst tijdens de Kennedymars in 1970 te Rijsbergen
Foto 2: Felicitaties van Jan Knoop aan Piet Borst tijdens de aankomst van zijn 50e Kennedymars in Rijsbergen (foto Charles Luijten)
De Rijsbergse Kennedymars, een evenement welke inmiddels meer dan 50 jaar bestaat, je zou het als “cultureel erfgoed” van Rijsbergen kunnen zien.